İşçilikten “elebaşı”lığa belediye başkan yardımcılığından ulusal meclis üyeliğine: Maria Emhart

Maria Emhart, Avusturya’da St. Pölten’de çiftlikte çalışan bir kadın işçi ile demiryolu işçisi bir erkeğin beş çocuğunun en büyüğü olarak dünyaya geldi. 14 yaşında eğitimini yarıda bırakıp bir ipek dokuma fabrikasında çalışmaya başladı. İşe alınırken konuştuğu personel onun yaşıtlarına göre çok zayıf olduğunu söyledikten sonra iş için sağlıklı insanlar arandığını belirterek, geri çevirdi. Fabrikayı iyi bilen bir aile dostu ona birkaç hafta sonra bir randevu daha ayarladı. Maria elbiselerinin altına taş bağlayarak ağırlık testinden geçti ve çok ihtiyacı olduğu bu işe girdi. Bu sırada savaş başlamıştı ve fabrika olağan üstü çalışma koşullarına geçti; her üç haftada bir sekiz saatlik ek vardiyalar vardı. 14 yaşındaki Maria gece vardiyasında çalışıyordu.

Kadın işçiler erkek fabrika işçileri askere alındıktan sonra, normal zamanlarda erkeklerin yaptığı ağır işleri de üstlenmek zorunda kaldılar. 1917’ye gelindiğinde, yerel fabrikalardaki kötü çalışma koşulları, Rusya’da bir işçi devletinin kurulacağı yönündeki söylentilerle birleşti. Memnuniyetsizlik ve umut yükseldi. Rusya, Berlin ve Viyana’da büyük grevler yapılmaya başlandı. Maria’nın ebeveynlerinden hiçbirinin siyasetle alakası yoktu. Ama o Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra sendikacılık yapmaya başladı. İşçi hareketine buradan dahil oldu. 17 yaşında Avusturya Sosyal Demokrat İşçi Parti’sine katıldı. Bu tarihten sonra parti hayatının geri kalanını şekillendirecekti.

1918 yılında hamile kaldığını öğrendi. Baba demiryolu işçisi Karl Emhart’tı. Tabancasını ve saatini satarak kürtaj oldu. Bu kürtaj sırasında ciddi hatalar yapıldığı için daha sonraki yıllarda hamile kalamadı. Karl’la evlendiler. 1936 yılında Avusturya faşist iktidarının zorlaması ile eşinden resmi olarak boşandı ama 1965 yılında Karl’ın ölümüne kadar hayat arkadaşlığı devam etti.

Emhart işçi partisinden St. Pölen Belediye Meclisine girdi; 1930- 1934 arasında burada meclis üyeliği yaptı. Avusturya’da 1934 yılında 12 – 16 Şubat günleri arasında ordu ile sosyalistler arasında ciddi çatışmalar yaşandı. Sosyalistlerin Şubat ayaklanması diye tanımladığı bu süreçten sonra pek çok kişi gözaltına alındı, tutuklandı. Emhart ta tutuklananlar arasındaydı, dört ay hapis yattı daha sonra delil yetersizliğinden serbest bırakıldı.

Sosyalistim bununla gurur duyuyorum

Arkadaşı Rosa Jochmann’ın Ağustos 1934’te tutuklanmasının ardından Maria Emhart, Grete Meyer kod adıyla Devrimci Sosyalistler içinde onun lider pozisyonunu devraldı. Devrimci Sosyalistlerin toplantısının ihanetle dışa sızması sonucunda, Ocak 1935’te Karl Hans Sailer ve önde gelen yoldaşları Bruno Kreisky, Franz Jonas, Otto Probst ve Anton Proksch ile birlikte tutuklandı. Mart 1936’daki duruşmada ikinci ana sanık olarak yargılandı. Duruşmayı izleyen uluslararası basında şu satırlar yer alıyordu: “Marie Emhart, elbisesinde kırmızı çiçek, dik ve mağrur duruşuyla salona giren ilk tutuklu oldu… Özgürlük selamı verirken yumruğu havadaydı.” Ondan sonra solana giren tüm tutuklular benzer şekilde selam verdiler. Kararlı duruşlarını sürdürdüler.

Savunması büyük ses getirdi: “Çok çocuklu bir işçi sınıfı ailesinde geliyorum. Ve işçi sınıfı ailesine mensup olan bir insanın katlanmak zorunda olduğu tüm zorlukları ve yoksunlukları yaşadım. Evet sosyalistim ve bununla övünüyorum.”

Savcının ölüm cezası talep ettiği iki ana sanık, Karl Hans Sailer ve Maria Emhart, sonuçta “yalnızca” 20 ve 22 ay hapis cezasına çarptırıldı ve 1936 Temmuz affının bir parçası olarak serbest bırakıldı.

Dışarıya çıktıktan sonra Bischofshofen’e taşınan Maria Emhart, 25 Kasım 1945’te Salzburg eyalet parlamentosuna seçildi. Eyalet parlamentosundaki tek kadındı ve 1953’e kadar meclis üyeliği devam etti. 1953’ten 1965’e kadar Ulusal Mecliste Salzburg Sosyal Demokratlarını temsil etti. 1946’dan 1966’ya kadar Bischofshofen’da belediye başkan yardımcısı olarak görev yaptı. Yıllarca Salzburg Sosyal Demokrat Parti teşkilatının Kadın Komitesi Başkanlığını yürüttü.

Maria kocasının hastalanması üzerine ona bakmak için bir süre toplumsal hayattan çekildi. Ama Karl dört ay sonra yaşamını yitirdi. Bu ona çok ağır geldi.

Derin bir depresyona girdi çevresine yolladığı mektuplarda hep emekli olması gerektiğini yazıyordu. Ama zamanla bulutlar dağıldı, arkadaşlarıyla buluşmaya başladı. Bu süreçte ölümünden sonra pek çok tarihçi ve araştırmacı için kaynak olan mektuplarını ve anılarını derledi.

9 Ekim 1981’de yaşamını yitirdi. Bischofshofen’da bir alana adı verildi: Maria-Emhart-Platz…

Kadın tarihçiler Emhart’ın hayatı boyunca yazdığı kişisel anılarının, mektuplarının ve analizlerinin onun imajını ve kimliğini geriye dönük olarak inşa ettiğinin en iyi belgesi olarak değerlendiriyorlar.

Kadınların günlükleri, anıları, bizlere toplumsal cinsiyetin günlük yaşamı, karşı çıkışları, direnişleri nasıl şekillendirdiğini gösteriyor. Koşullar elvermediği için kürtaj olmak zorunda kalan bir kadın direnişçinin, daha sonra istediği halde hamile kalamaması bize sosyalist kadınların hayatlarının erkeklerden ne kadar farklı olduğunu, özel alanda yaşananın politikaya dahil edilmesinin zorunluğunu gösteriyor.

Mahkemedeki tutumu da bugün zemini sürekli olarak yasal olana çekmeye çalışan muhaliflere de bir şeyler anlatıyor. Sınıflı, patriyarkal bir sistemde her zaman zulüm, baskı ve buna karşı direnenler durduğu yerin hakkını verenler vardır. Onların hayatları yolumuzu aydınlatıyor.

Kaynaklar

https://www.dasrotewien.at/seite/emhart-maria
https://deutsch.wikibrief.org/wiki/Maria_Emhart
www.frauenmachengeschichte.at/maria-emhart