Gabriele Franziska Proft: Yaşamın her alanında kadın erkek eşitliği için mücadele etti

19. Yüzyılın sonları ve 20. Yüzyılın başlarında Avrupa’da sosyalist hareket yükselirken bu harekete bağlı olarak işçi sınıfından gelen kadın, erkek pek çok öncü yetişti. İlk anda ismini sayacaklarımız olduğu gibi yaşadığı süre boyunca yaptıklarıyla harekete önemli katkı sağlayan içinde oldukları çevreyi bölgeyi bilgi birikimleri ve eylemleri ile dönüştürenler de bulunuyordu. Avusturya’da Birinci ve İkinci cumhuriyet döneminde ulusal parlamentoda milletvekili olduğu için parlamento kayıtlarında ismi geçen ama esasen sosyalist parti içinde kadın taleplerinin görünür olmasına ve kadın çalışmalarının gelişip güçlenmesine hizmet eden Gabriele Franziska Proft ta bunlardan biriydi.

Proft, 1879’da Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun Troppau (Şimdi Çek Cumhuriyeti’nin sınırları içinde) kentinde ayakkabıcı Josef Jirsa ve eşi Magdalena’nın en büyük kızı olarak dünyaya geldi. İki yıl devlet okuluna gitti. 13 yaşında annesinin ölümünden itibaren hizmetçi olarak çalışmaya başladı. Daha sonra bir çamaşırhaneye girdi, bir yandan küçük kardeşlerine bakıyor diğer yandan vasıfsız(!) işçi statüsünde çalışıyordu. 1896 yılında 17 yaşındayken Viyana’ya göç etti burada da hizmetçilik, terzilik, dadılık yaparak hayatını kazandı.

İşçi partisi kadın komisyonu sekreteri oldu

Avusturya sosyalistleri ile karşılaşması yine bu dönemlerde oldu. Franz Schuhmeier’in bir konuşmasından etkilenerek, 1896’da İşçi Eğitim Derneği “Apollo”ya katıldı. 1902’de Ev İşçileri Sendikası’nda Mali Sekreter olarak görev yapmaya başladı. O dönemlerde sosyalistler işçilerin eğitimine önem veriyorlar partilere bağlı işçi okulları kuruyorlardı. Gabriele de 1906 da işçi okuluna giderek konuşma ve ofis kursunu tamamladı.

19 Kasım 1899’da metal işçisi Karl Anton Proft ile evlendi. Bu evlilikten dünyaya gelen oğlu bebekken öldü. 23 Mayıs 1900’de ise kızı Hermine doğdu. Karl Proft ile evliliği 1916’da boşanmayla sonuçlandı. Gabriele Proft 1911’de tanıştığı Sosyal Demokrat Paul Richter ile 1934’e kadar birlikte yaşadı.

1908 yılından itibaren Avusturya Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin Kadın Komisyonu Genel Sekreterliğine getirildi. Parti içinde kadın yapılarının kurulup genişletilmesinde aktif olarak rol oynadı. Kadın ve aile politikaları üzerinde uzmanlaştı. 1910’da Sosyalist Kadın Enternasyonal’ine üye oldu ve Adelheid Popp ve Emmy Freundlich ile birlikte Kopenhag’daki İkinci Uluslararası Kadın Konferansı’na katıldı. 1911’den itibaren ise parti de artık yönetim kurulu üyesiydi. Gabriele Proft kadınların siyasete aktif olarak katılımını sağlamak için sosyalistler tarafından kurulan kadın okullarında da ders verdi.

Aynı zamanda partinin yayın organı olan Mücadele gazetesinde gazeteci olarak görev aldı. Bunun dışında Arbeiterzeitung (İşçi gazetesi) ve Die Frau (Kadın) gazeteleri ve sendika dergilerinde de yazılar yazdı. Daha önce Kadınİşçi’de portresini yayınladığımız Käthe Leichter tarafından 1930’da yazılan “Avusturya’da Kadın İşçiler El Kitabı”na Proft’un büyük katkı sağladığı söylenir.

1911 yılında parti yönetimine seçilen Proft Birinci Paylaşım Savaşı öncesinde Clara Zetkin ve Troçki’nin yakın arkadaşlarındandı. Ve daima partinin sol kanadı içinde yer aldı. Savaş sırasında Max ve Fredrich Adler ile birlikte sosyalistlerin hükümetleriyle hareket etmesinin yanlış olduğunu söyleyerek barışı savundu. 1917’deki ünlü parti konferansında, parti liderliğinin hükümet yanlısı duruşuna karşı çıkan “Sol Bildirgesi”ni sunan oydu.

Yönetim kurulunda kadınları temsil etti

1918’de Viyana Şehri Geçici Belediye Meclisine giren sosyalistlerden biriydi. Proft, 18. bölgede Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nden aday oldu ve 1919’dan 1920’ye kadar Viyana Kent Konseyi üyesi, 1920’den 1923’e kadar Viyana Eyalet Parlamentosu üyesi ve Kent Konseyi üyesiydi. Ayrıca şehrin Kurucu Meclis üyesiydi ve 1920’den 1934’e kadar Ulusal Meclis üyeliği görevini de yürüttü…

Gabriele Proft siyasi nedenlerden dolayı birçok kez hapsedildi. 1934’teki Şubat çatışmalarından sonra tutuklandı ve Aralık 1934’e kadar hapis yattı. Serbest bırakıldıktan sonra Devrimci Sosyalistlere katıldı. Nazi döneminde de gözetim altındaydı ve birkaç kez gözaltına alındı. 1944’te bir ay hapis yattı. Ocak’tan Mart 1945’e kadar önce Viyana’da tutuldu ve ardından ciddi sağlık sorunlarıyla Maria Lanzendorf toplama kampına gönderildi.

1945 yılında ilerleyen yaşına rağmen Avusturya Sosyal Demokrat Partisinin Kadın Komitesinin başına geçti ve partinin yönetim kurulunda kadınları temsil etmeye başladı. 1945’ten 1953’e kadar tekrar Ulusal Konsey üyeliği devam etti. 1953 yılında emekli oldu. Görevlerini yoldaşı Rosa Jochmann’a devretti.

Yaşamın her alanında kadınların eşitliği, aile ve medeni yasaların modernizasyonu ve ceza hukukunun reformu için kampanyalar yürüttü.

Taleplerinin çoğu ancak 1970’lerde hayata geçirildi. Yaşamının sonuna kadar idam cezasının kaldırılması ve barışın korunması için mücadele etti. Sadece siyasi muhalifleri arasında değil, kendi saflarında da sert bir eleştirmen olarak tanınıyordu.

22 Nisan 1971’de Gabriele Proft Bad Ischl’de yaşama gözlerini yumdu. 2002’de Floridsdorf’taki bir sokağa Gabriele-Proft-Weg isimi verildi.

https://www.geschichtewiki.wien.gv.at/Gabriele_Proft
https://fraueninbewegung.onb.ac.at/node/2007
www.frauenmachengeschichte.at/gabriele-proft